Communiqué de presse: 9 novembre 2017 |

Les juges de la CPI autorisent l’ouverture d’une enquête sur la situation au Burundi 

ICC-CPI-20171109-PR1342 
Image

Aujourd'hui, 9 novembre 2017, la Chambre préliminaire III de la Cour pénale internationale (« la CPI » ou « la Cour »), composée des juges Chang-ho Chung (juge président), Antoine Kesia-Mbe Mindua et Raul C. Pangalangan, a rendu la version publique expurgée de la décision par laquelle elle a autorisé le Procureur de la CPI à ouvrir une enquête sur des crimes relevant de la compétence de la Cour qui auraient été commis au Burundi ou par des ressortissants burundais à l'extérieur de leur pays depuis le 26 avril 2015 et jusqu'au 26 octobre 2017. Le Procureur est autorisé à étendre son enquête à des crimes perpétrés avant le 26 avril 2015 ou se poursuivant après le 26 octobre 2017, si certaines conditions juridiques sont remplies.  

La Chambre préliminaire III a, dans un premier temps, rendu sa décision sous scellés, le 25 octobre 2017. Après avoir ordonné au Procureur de lui fournir des renseignements supplémentaires, elle a accepté à titre exceptionnel que la procédure relative à la demande d'autorisation d'enquêter soit menée sous scellés avec la participation du seul Procureur, pour atténuer les risques pesant sur la vie et le bien être des victimes et des témoins potentiels. En outre, et à titre exceptionnel toujours, elle a autorisé le Procureur à repousser de 10 jours ouvrables la notification de l'ouverture de l'enquête aux États normalement compétents à l'égard des crimes allégués, afin qu'il puisse préparer et mettre en œuvre des mesures de protection pour pallier les risques potentiels pesant sur les victimes et les témoins potentiels.  

La Chambre préliminaire a conclu que la Cour était compétente à l'égard de crimes qui auraient été commis pendant que le Burundi était un État partie au Statut de Rome. Le Burundi a été un État partie de la date d'entrée en vigueur du Statut à son égard (le 1er décembre 2004) à la fin de l'année suivant l'annonce de son retrait (le 26 octobre 2017). Ce retrait a pris effet le 27 octobre 2017. Par conséquent, la Cour demeure compétente à l'égard de tout crime relevant de sa juridiction s'il a été commis jusqu'au 26 octobre 2017 inclus, et ce, malgré le retrait du Burundi. Elle peut donc exercer sa compétence même après que ce retrait a pris effet dès lors que l'enquête ou les poursuites portent sur les crimes qui auraient été commis à l'époque où le Burundi était un État partie au Statut de Rome. En outre, le Burundi est tenu de coopérer avec la Cour dans le cadre de cette enquête car celle-ci a été autorisée le 25 octobre 2017, avant la date à laquelle le retrait a pris effet. Cette obligation de coopérer subsiste tant que dure l'enquête, et elle s'applique à toute procédure résultant de celle-ci. Le Burundi a accepté ces obligations lorsqu'il a ratifié le Statut de Rome.   

La Chambre préliminaire III a jugé que les éléments justificatifs présentés par le Procureur de la CPI, y compris les communications que celui-ci a reçues des victimes, donnent une base raisonnable pour mener une enquête concernant des crimes contre l'humanité qui auraient été commis à partir du 26 avril 2015 au moins au Burundi et, dans certains cas, à l'extérieur du pays par des ressortissants burundais, notamment : a) le meurtre et la tentative de meurtre ; b) l'emprisonnement ou la privation grave de liberté ; c) la torture ; d) le viol ; e) la disparition forcée ; et f) la persécution. Ainsi qu'elle l'a relevé, on estime que 1 200 personnes au moins auraient été tuées, des milliers auraient été détenues illégalement et des milliers d'autres torturées et que les disparitions se chiffreraient par centaines. Les violences alléguées auraient entraîné le déplacement de 413 490 personnes entre avril 2015 et mai 2017.  

Ces crimes auraient été commis par des agents de l'État et d'autres groupes mettant en œuvre les politiques de l'État, dont la police nationale burundaise, le service national de renseignement et des unités de l'armée burundaise opérant en grande partie selon des chaînes de commandement parallèles et conjointement avec des membres des Imbonerakure, la ligue des jeunes du parti au pouvoir.  

Le Procureur de la CPI n'a pas à se limiter aux incidents et crimes décrits dans la décision mais il peut, sur la base des éléments de preuve, élargir son enquête à d'autres crimes contre l'humanité ou à d'autres crimes relevant de la compétence de la Cour (c'est-à-dire le génocide ou les crimes de guerre), dès lors qu'il reste dans les limites des paramètres de l'enquête telle qu'elle a été autorisée. 

Enfin, la Chambre a relevé que, d'après les renseignements disponibles, les autorités du Burundi étaient demeurées inactives à l'égard des affaires pouvant découler de la situation dans le pays. En dépit de la création de trois commissions d'enquête et du lancement de certaines procédures devant des tribunaux nationaux, la Chambre a jugé que ces mesures étaient insuffisantes ou ne concernaient pas les personnes ou les crimes qui seront probablement visés par une enquête de la CPI. Par conséquent, il n'y a pas de conflit de compétence entre la Cour et le Burundi.  

Le Bureau du Procureur recueillera les éléments de preuve nécessaires auprès de diverses sources fiables, de façon indépendante, impartiale et objective. L'enquête pourra durer aussi longtemps que nécessaire pour obtenir ces preuves. S'il recueille des preuves suffisantes pour établir que certaines personnes en particulier ont engagé leur responsabilité pénale, le Procureur demandera aux juges de la Chambre préliminaire III de délivrer à leur encontre soit des citations à comparaître soit des mandats d'arrêt.   

Version publique expurgée de la Décision relative à la demande d’autorisation d’ouvrir une enquête dans le cadre de la situation au Burundi 

Document de Questions-Réponses 

Programme audiovisuel « Demandez à la Cour » 

YouTube (pour visionnage)  

Vidéo (MPEG-4) pour téléchargement  

Audio (MPEG-3) pour téléchargement 


Pour toute information complémentaire, veuillez contacter Fadi El Abdallah, Porte-parole et Chef de l'Unité des affaires publiques, Cour pénale internationale, au +31 (0)70 515-9152 ou +31 (0)6 46448938 ou à l'adresse [email protected]

 

Les activités de la CPI peuvent également être suivies sur Twitter, Facebook, Tumblr, YouTube et Flickr


Uyu munsi kw'igenekerezo rya 09 Munyonyo 2017, Igisata ca III ca Sentare mpanavyaha mpuzamakungu (« Sentare »),  kijejwe amatohoza ntangamarara,  kigizwe n'abacamanza Chang-ho Chung (umucamanza mukuru), Antoine Kesia-Mbe Mindua na  Raul C. Pangalangan, catangaje icese  zimwe mu ngingo z'urubanza rurekura umushikirizamanza wa Sentare ngo atangure amatohoza ku vyaha Sentare ifitiye ububasha vyoba vyarakozwe mu Burundi canke vyakozwe n'abarundi  hanze y'igihugu cabo kuva igenekerezo rya 26 Ndamukiza 2015 gushika igenekerezo rya   26 Gitugutu 2017. Umushikirizamanza ahawe n'uburenganzira bwo kwagura amatohoza ku vyaha vyakozwe imbere y'igenekerezo rya 26 Ndamukiza 2015 canke bibandanya inyuma y'igenekerezo rya 26 Gitugutu 2017, igihe ivya ngombwa bitegekanywa n'amategeko vyoba bikwiye.

Igisata ca III kijejwe amatohoza ntangamarara cabanje gufata ingingo idatangazwa kw'igenekerezo rya 25 Gitugutu 2017.  Imaze gutegeka Umushikirizamanza gutanga  izindi nsiguro, yahavuye yemera, mu buryo butamenyerewe, ko ivyerekeye kwiga ibiraba uruhusha rw'ukugira amatohoza vyokwihwezwa mw'ibanga n'umushikirizamanza  wenyene  kugira  bagabanure ivyoshobora kubangamira abashobora  kuba bakorewe ivyaha  n'ivyabona.  Mu buryo budasanzwe kandi, Sentare yahaye uruhusha Umushikirizamanza  rwo   kurindira iminsi y'akazi 10 kugira amenyeshe itangugwa ry'amatohoza ibihugu bisanzwe bifise ububasha  ku vyaha   bivugwa, kugirango ategure kandi ashire mu ngiro ingingo zofasha gukingira abakorewe ivyaha  n'amasura.

Igisata kijejwe amatohoza ntangamarara  cemeje   ko Sentare ifise ububasha bw'ukwihweza ivyaha  vyoba vyarakozwe  mu kiringo cose   Uburundi bwari  bwemeye kwisunga  amasezerano y'i Roma, ni ukuvuga  kuva  kw' igenekerezo rya 01  Kigarama 2004 gushika igenekerezo rya 26 Gitugutu 2017, ni ukuvuga umwaka wose, uharuwe umunsi  ku wundi. Kuri iryo genekerezo rya 26 Gitugutu 2017 ni ho Uburundi bwidohoye muri ayo masezerano.

Bisigura ko Sentare igumana  ububasha   bw'ukwihweza ivyaha vyose vyakozwe gushika igenekerezo rya 26 Gitugutu 2017, n'aho Uburundi bwavuye mu masezerano y'i Roma. Sentare iragumana ubwo bubasha  n'inyuma y'ukwidohora kw'Uburundi igihe cose izoba iriko itohoza inakurikirana ivyaha vyakozwe mu gihe igihugu cari kikiri muri ayo masezerano y'i Roma .  Bitereyeko, Uburundi burinda  gufashanya  na  Sentare  muri  ayo  matohoza  kubera  ko  yatangiwe uruhusha igenekerezo rya 25 Gitugutu 2017, imbere y'uko  ukwidohora kw'Uburundi kwemerwa. Iryo tegeko ry'ugufashanya na Sentare rizohaguma gushika amatohoza ahere kandi ryerekeye ibikorwa vyose bijanye n' ayo matohoza. Uburundi bwavyemeye igihe bwemeza ayo masezerano.

Igisata ca III kijejwe amatohoza ntangamarara cashinze  ko ivyemezo vyatanzwe n'Umushikirizamanza wa Sentare, harimwo n'ivyo yahawe n' abakorewe ivyaha  bifise ishingiro rikwiye kugira habe amatohoza   ku vyaha vy'agahomerabunwa vyoba vyarabaye kuva igenekerezo rya 26 ndamukiza 2015 mu  Burundi,  hamwe n'ivyoba vyakozwe n'abarundi mu mahanga, ivyo bikaba : a) ubwicanyi n'ukugerageza kwica ; b) ugupfunga abantu canke kubabuza umwidegemvyo bikomeye ;  c) kuboreza igufa umuntu; d) gushurashuza ku nguvu ; e) kugenda mazimayongo  ; et f) guturatuza. 

Sentare  yasanze  abantu  bashika  1200 boba  barishwe, abantu ibihumbi bagapfungwa bidaciye mu mategeko, ibindi bihumbi bikaborezwa igufa, n'uko abantu amajana boba bagiye mazimayongo. Ayo mabi  avugwa  yoba yatumye abantu 413 490 bata izabo bagahunga hagati ya Ndamukiza 2015 na Rusama 2017.

Ivyo vyaha vyoba vyakozwe n'abakozi ba Leta n'iyindi mirwi ishira mu ngiro imigambi ya Leta, aho hakaba harimwo urwego rw' inyamiramabi,  urwego rw'iperereza n'ibigo bimwe bimwe mu  rwego rw' intwaramiheto bikora cane cane bikurikiza amategeko y' inzego zitazwi zibangabanganye n'izemewe n'amategeko, kandi abo bose bakaba bafadikanya n'Imbonerakure; umuhari w'urwaruka rugize ishami ry'umugambwe uri ku butegetsi.

Umushikirizamanza wa Sentare mpanavyaha mpuzamakungu  ntarinda gukurikira ingorane n'ivyaha vyavuzwe mu rubanza gusa. Ashobora, akurikije ivyemezo afise, gukora amatohoza no ku bindi vyaha vy'agahomerabunwa  canke ibindi vyaha  Sentare  ifitiye ububasha (ni ukuvuga icaha c'ihonyabwoko n'ivyaha vyo mu ngwano), igihe atarenze akarimbi k'amatohoza yaherewe uburenganzira.

Mu guheza, Igisata ca III kijejwe amatohoza ntangamarara, gikurikije amakuru caronse, casanze abayobozi b'Uburundi ataco bakoze ku vyerekeye imanza zoba zifise amamuko ku vyabaye mu gihugu. N'aho bashinze imirwi itatu y'amatohoza mbere   bagatanguza ibikorwa mu ma sentare y'igihugu, Igisata ca III kijejwe amatohoza ntangamarara cabonye ko izo ngingo zitari zikwiye canke  zitari zerekeye abantu canke ivyaha bishobora gukorwa ko amatohoza na Sentare mpuzamakungu mpanavyaha. Nico gituma ububasha bw'iyo Sentare n'ubw'ubutungane bw'Uburundi ataho bugonganira.

Ibiro vy' Umushikirizamanza bizokwegeranya canke bizokwakira  ivyemezo aho bishobora kuboneka hose hakwiye kwizerwa, kandi ababijejwe bazobikora ata  gitsure, ata nkunzi, bacishije aho ukuri kuri. Amatohoza azomara igihe cose kizokenerwa kugira ivyemezo  biboneke. Habonetse ivyemezo bikwiye vyerekana ko hari abantu bashobora kwagirwa n'ivyaha bakoze, Umushikirizamanza azoca asaba abacamanza bo mu gisata ca III kijejwe amatohoza ntangamarara gusohora imitahe y'ukurenguka  canke y'ugufatwa.

Icegeranyo c'ukumenyesha bose ingingo yafashwe hakurikijwe Ingingo ya 15

y'Amasezerano y'i  Roma  ku vyerekeye  uruhusha rw'amatohoza  ku biriko biraba mu

Burundi.

Ibimenyeshejejwe: Ingingo iri mu gifaransa izoboneka bitarenze igenekerezo rya 1 Kigarama 2017.

Urwandiko rw'ibibazo n'inyishu

Gutanga amakuru hakoreshejwe amajwi n'amasanamu « Kubaza Sentare »:

Ubuhinga ngurukanabumenyi YouTube (Kuraba)

Video (MPEG-4) yo kwugurura  

Audio (MPEG-3) yo kwugurura


Uwo wese yoba akeneye ikindi abaza, tumbera Fadi El Abdallah, Umuvugizi n'umukuru w'igisata kijejwe imigenderanire na bose, Sentare mpanavyaha mpuzamakungu, aciye ku nomero +31 (0)70 515-9152 canke +31 (0)6 46448938 canke kuri  [email protected].

Murashobora kandi kumenya ibijanye n'ibikorwa vya Sentare mpanavyaha mpuzamakungu mukoresheje YouTube na Twitter.

Abacamanza ba Sentare mpanavyaha mpuzamakungu batanze uburenganzira bw’ugutangura amatohoza ku biriko biraba mu Burundi

Leo, tarehe 9 Novemba 2017, Chumba cha Utangulizi III cha Mahakama ya Kimataifa ya Jinai (« Mahakama ya ICC «  au « Mahakama ») kinachoundwa na majaji Chang-ho Chung (jaji Rais), Antoine Kesia-Mbe Mindua na Raul Pangalangan, kiliweka hati rasmi ya hadharani iliyofutwa maneno na ambayo inamhurusu Mwendesha Mashtaka wa Mahakama ya ICC kuuanzisha upelelezi kuhusu makosa ya jinai yaliyo  chini ya mamlaka ya Mahakama, yanayodaiwa kuwa yalitendwa Burundi au yalitendwa na raia wa Burundi wanaoishi inje ya nchi yao, tangu tarehe 26 Aprili 2015 hadi tarehe 26 Oktoba 2017. Mwendesha Mashtaka anaruhusiwa kupanua upelelezi hata kuhusu makosa ya jinai yaliyotendwa kabla ya tarehe 26 Aprili 2015 au yale yaliyotendwa baada ya tarehe 26 Oktoba 2017, ilimradi masharti fulani ya kisheria yaheshimishwe.

Kwanza, Chumba cha Utangulizi III kilitoa uamzi wake wa siri tarehe 25 Oktoba 2017. Baada ya kumuomba Mwendesha Mashtaka habari za ziada, Chumba kilikubali kwa namna ya pekee ya kwamba utaratibu unaohusu ruhusa ya uanzishaji wa upelelezi, unaweza kwendeshwa kwa siri, kwa kumshirikisha tuu Mwendesha mashtaka.  Hiyo ni namna ya kunusuru hatari zinazoweza kumba  maisha na maslahi ya waathiriwa na wale wanaotarajiwa kuwa  mashahidi. Pia, na kwa namna ya kipekee, Chumba kilimruhusu Mwendesha Mashtaka kusukuma  baada ya siku 10 za kazi kabla ya kuzijulisha   nchi zinazohusika na makosa ya jinai yanoyodaiwa, taarifa ya uanzishaji wa upelelezi, ili zijitayarishe na kutekeleza mipango ya usalama kwa ajili ya kuzuia hatari zinazoweza kuwakumba waathiriwa na mashahidi wanaotarajiwa.  

Chumba cha Utangulizi kilibaini ya kwamba Mahakama ina uwezo wa kisheria kuhusu makosa ya jinai ambayo yanadaiwa kutendwa wakati Burundi ilikuwa bado nchi mojawapo ya zile zinazounda Mahakama chini ya Mkataba wa Roma. Burundi ilikuwa kweli mmoja kati ya nchi zinazounda Mahakama tangu Mkataba ulianza kutumika na kuhusika na nchi hii (tarehe 1 Desemba 2004) hadi mwisho wa mwaka ambayo Burundi iliomba kujitoa  (tarehe 26 Oktoba 2017).  Kujitoa kwake kulikubaliwa tarehe 27 Oktoba 2017. Kwa hiyo, Mahakama inabaki na uwezo wa kisheria kuhusu kosa lolote la jinai lililo chini ya mamlaka yake ikiwa kama lilitendwa hadi tarehe 26 Oktoba 2017. Inamaanisha ya kwamba Mahakama inaweza kutumia uwezo wake wa kisheria hata baada ya Burundi kujiondoa  na kutoka kwake rasmi, ikiwa kama upelelezi au mashtaka yanahusu makosa ya jina ambayo yanadaiwa kutendwa wakati nchi hii ilikuwa mmoja kati ya nchi zinazounda Mahakama chini ya Mkataba wa Roma. Isitoshe, Burundi inaombwa kushirikiana na Mahakama katika upelelezi huu, kwa sababu kuanzisha upelelezi iliruhusiwa tarehe 25 Oktoba 2017, kabla ya tarehe ya kutoka rasmi kwa nshi hii. Wajibu wa kushirikiana unahitajika wakati wote  upelelezi utakapoendeshwa, na utatekelezwa kwa ajili ya utaratibu wote unaohusiana na upelelezi huu. Burundi ilikubali mapashwa haya wakati ilisaini rasmi Mkataba wa Roma.

Chumba cha Utangulizi III kiliamua ya kwamba alama za ushuhuda ambazo Mwendesha Mashtaka alileta pamoja  na mawasiliano yake na waathiriwa, zinaonesha kuwa kuna sababu za kutosha kwa kuanzisha upelelezi kuhusu makosa ya jinai dhidi ya ubinadhamu yanayodaiwa kuwa yalitendwa na raia wa Burundi  tangu tarehe 26 Aprili 2015 katika nshi ya Burundi na, katika hali zingine, inje ya nchi ; ni kusema : a) mauwaji na kujaribu kuuwa ; b) kufunga gerezani au kunyima kwa kiwango kikubwa uhuru wa mtu ; c) mateso ; d) ubakaji, e) upotezaji wa watu kwa kulazimisha ; f) utesaji. Iliripotiwa ya kwamba takriban zaidi ya watu 1,200 waliuwawa, maelfu ya watu  waliwekwa kizuizini kinyume na sheria na maelfu ya watu wengine waliteswa ; na mamia ya watu walilazimishwa kupotea. Matendo ya ukatili yanadaiwa  kutendeka na kulazimisha watu 413,490 kuhamishwa kati ya mwezi wa nne na mwezi wa tano 2017.

Madai ni kwamba makosa yale ya jinai yalitendwa na wafanyakazi wa Serkali na makundi mengine ambayo yanatekeleza siasa ya Serkali, kati yao kuna Polisi ya Burundi, Kikosi cha upelelezi na tawi la jeshi la Burundi waliofanya kazi wakiheshimisha nguzo za utawala zenye muundo moja, pamoja na wanamemba wa Imbonerakure, Kikosi cya vijana ambao wanaunga mkono chama chama kinachotawala.

Mwendeesha mashataka wa ICC hatakiwe kuchunguza tu matendo na makosa ya jinai kama vile inaandikwa kwatika azimio la majaji, lakini anaweza, kwa msingi wa  alama za ushuhuda, kupanua upelelezi wake kwa makosa mengine ya jinai dhidi ya ubinadamu au makosa mengine yaliyo chini ya uwezo wa kisheria ya Mahakama   (ni kusema mauaji ya kimbari au makosa ya jinai ya kivita), ilimradi afanye kazi yake bila kutambuka mipaka ya ruhusa alipewa kuhusu upelelezi.

Kwa kumalizia, Chumba kilitambua ya kuwa, kufuatana na habari zilizoko, wakubwa wa Serkali ya Burundi hawakufanya kitu chochote kuhusu maswala ambayo yanasababisha hali ya leo nchini. Hata kama kamati tatu za upelelezi ziliundwa na taratibu kadhaa zilianzishwa mbele ya makakama za kitaifa, Chumba kiliazimu ya kwamba hatua zile hazikutosha au hazikuhusu  watu au makosa ya jinai ambayo yatacungunzwa na upelelezi wa ICC. Kwa hiyo, hakuna kugongana kati ya Mahakama na Burundi kwa mujibu wa uwezo wake wa kisheria.

Ofisi ya Mwendesha Mashtaka itakusanya alama za ushuhuda ambazo zinahitajika kutokea vyanzo mbalimbali vya kuaminika, kwa namna ya huru, kwa adili, na bila upendeleo. Upelelezi utachukua muda unaohitajika kwa kuzipata zile alama za ushuhuda. Kama Mwendesha Mashtaka anapata alama za kutosha za kuonesha ya kwamba kuna watu kadhaa ambao wana dhima ya kosa la jinai, ataomba majaji wa Chumba cha Utangulizi III watoe samansi au hati za kuwakamata wale watu.

Toleo la umma ambalo maneno yalifutwa la " Uamuzi kwa mujibu wa Ibara 15 ya Mkataba wa Roma kuhusu kuruhusu upelelezi katika Jamhuri ya Burundi »

kufahamishwa : utafsiri wa Kifaransa wa uamuzi huu utakuwa tayari kamili tarehe 1 Desemba 2017

Hati ya maulizo –Majibu

Mpango kupitia vielelezo vya kusikia na kuona « Ulizeni Mahakama »

YouTube (kwa kuona)

Video (MPEG-4) kwa kupakua

Audio (MPEG-3) kwa kupakua


Kuhusu habari ziada, tafadhali ulizeni Fadhi El Abdallah, Msemaji wa Mahakama na Mkurugenzi wa Kitengo cha habari kwa umma, Mahakama ya Kimataifa ya Jinai, nambari ya simu +31 (0)70 515-9152 au +31 (0)6 46448938, au kupitia barua pepe [email protected].

Mnaweza kufuata Shughuli za ICC kupitia mifumo ya kieletroni. Twitter, facebook, Tumblr, YouTube na Flickr.

Majaji wa Mahakama ya ICC wanaruhusu rasmi uanizishaji wa upelelezi katika Jamhuri ya Burundi